Αγχώδεις Διαταραχές

Τι είναι οι αγχώδεις διαταραχές;

Οι αγχώδεις διαταραχές είναι μια κατηγορία διαταραχών της ψυχικής υγείας, όπου το άγχος δυσχεραίνει σε διάφορους τομείς την καθημερινότητα του ατόμου. Τα συμπτώματα ποικίλλουν, με επικρατέστερα τα αισθήματα νευρικότητας, πανικού και φόβου, εφίδρωση και ταχυκαρδία. Όταν κάποιος βιώνει αγχώδη διαταραχή, αντιδρά με τα παραπάνω συμπτώματα σε καθημερινές καταστάσεις που οι περισσότεροι άνθρωποι αντιμετωπίζουν χωρίς κάποιο συμπτώματα. Είναι σημαντικό να διευκρινιστεί πως είναι άλλο το φυσιολογικό άγχος που βιώνουμε όλοι μας στην καθημερινότητα και άλλο το εξελιγμένο άγχος όπου εμπίπτει στο φάσμα των διαταραχών.

Πόσο συχνές είναι οι αγχώδεις διαταραχές;

Οι αγχώδεις διαταραχές είναι οι πιο συχνές παθήσεις ψυχικής υγείας. Συμβαίνουν σε σχεδόν το 30% των ενηλίκων κάποια στιγμή στη ζωή τους. Οι αγχώδεις διαταραχές αρχίζουν συχνότερα στην παιδική ηλικία, την εφηβεία ή την πρώιμη ενήλικη ζωή. 

Ποιοι είναι οι τύποι των αγχωδών διαταραχών;

Συχνά οι αγχώδεις διαταραχές τείνουν να συνυπάρχουν παράλληλα, χωρίς όμως αυτό να αποκλείει και τη σαφή διαφοροποίησή τους. Οι βασικοί τύποι αγχωδών διαταραχών είναι οι εξής 6:

Γενικευμένη αγχώδης διαταραχή 

Στην γενικευμένη αγχώδη διαταραχή, το άτομο αισθάνεται ακραία και μη ρεαλιστική ανησυχία και ένταση, ακόμη και αν δεν υπάρχει τίποτα στο περιβάλλον που να προκαλεί αυτά τα συναισθήματα. Το άτομο με αγχώδη διαταραχή ανησυχεί τις περισσότερες μέρες για διάφορα θέματα όπως η υγεία, η εργασία, το σχολείο και οι σχέσεις. Επιπλέον, το άτομο βιώνει σωματικά συμπτώματα όπως ανησυχία, αίσθημα έντασης ή νευρικότητας, εύκολη κόπωση, δυσκολία συγκέντρωσης ή κενό, ευερεθιστότητα, μυϊκή ένταση και διαταραχές ύπνου. 

Διαταραχή πανικού

Στην διαταραχή πανικού, το άτομο βιώνει ξαφνικές κρίσεις πανικού. Αυτές οι κρίσεις συχνά χαρακτηρίζονται από ισχυρότερα, πιο έντονα συναισθήματα από ό,τι άλλοι τύποι αγχωδών διαταραχών. Τα συναισθήματα τρόμου μπορεί να ξεκινούν ξαφνικά και απροσδόκητα ή μπορεί να προέρχονται από ένα έναυσμα, όπως η αντιμετώπιση μιας κατάστασης που προκαλεί φόβο στο υποκείμενο. Κατά τη διάρκεια μιας κρίσης πανικού, παρατηρούνται: 

• Εφίδρωση.

• Αίσθημα καρδιακού παλμού (αίσθηση ότι η καρδιά χτυπάει δυνατά).

• Πόνο στο στήθος.

• Αίσθημα πνιγμού, το οποίο μπορεί να δίνει την εντύπωση καρδιακής προσβολής.

Φοβίες

Οι φοβίες είναι ένας έντονος φόβος για ορισμένες καταστάσεις ή αντικείμενα. Ορισμένοι από αυτούς τους φόβους μπορεί να είναι λογικοί, ιδίως όταν το αντικείμενο φοβίας παρουσιάζει πράγματι απειλή για το υποκείμενο, όπως για παράδειγμα ο φόβος για τα φίδια. Η διαφορά στις φοβίες είναι ότι, τις περισσότερες φορές, το επίπεδο του φόβου δεν ταιριάζει με την κατάσταση. Όπως συμβαίνει και με άλλες αγχώδεις διαταραχές, το υποκείμενο μπορεί να σπαταλά πολύ χρόνο προσπαθώντας να αποφύγει καταστάσεις που ενδεχομένως να πυροδοτήσουν τη φοβία.  

Στην περίπτωση που ο φόβος συνδέεται με ένα συγκεκριμένο αντικείμενο ή κατάσταση, μιλάμε για ειδική φοβία ή απλή φοβία. Ορισμένες ειδικές φοβίες περιλαμβάνουν το φόβο για: 

• Τα ζώα (όπως αράχνες, σκυλιά, φίδια κ.α.)

• Το αίμα 

• Το αεροπλάνο 

• Τα ύψη 

• Τις ενέσεις  

Διαταραχή κοινωνικού άγχους 

Η διαταραχή κοινωνικού άγχους αποκαλείται συχνά και ως κοινωνική φοβία. Το άτομο που εμφανίζει διαταραχή κοινωνικού άγχους μπορεί να ανησυχεί υπέρμετρα για καθημερινές κοινωνικές συναναστροφές. Η ανησυχία προέρχεται από αγωνία για τον τρόπο που το υποκείμενο προσλαμβάνεται από τους άλλους, με κυρίαρχο τον φόβο ότι μπορεί να κριθεί από τους άλλους, μπορεί να σκέφτεται ότι θα φέρει τον εαυτό του σε δύσκολη θέση ή ακόμα και ότι θα εκτεθεί σε γελοιοποίηση. Κατά συνέπεια, παρατηρείται συχνά τα άτομα με διαταραχή κοινωνικού άγχους να αποφεύγουν εντελώς τις κοινωνικές καταστάσεις. 

Αγοραφοβία

Τα άτομα με αγοραφοβία αγχώνονται και φοβούνται δύο ή περισσότερες από τις ακόλουθες καταστάσεις:  

• Χρήση δημόσιων μέσων μεταφοράς

• Παραμονή σε ανοιχτούς χώρους

• Παραμονή σε κλειστούς χώρους

• Παραμονή σε χώρο αναμονής ή πλήθος

• Παραμονή μόνη εκτός σπιτιού σε άλλες καταστάσεις

Το άτομο φοβάται αυτές τις καταστάσεις επειδή πιστεύει ότι είναι δύσκολο να ξεφύγει ή να βρει βοήθεια αν εμφανιστούν συμπτώματα πανικού ή άλλα ενοχλητικά συμπτώματα. Αυτές οι καταστάσεις προκαλούν σχεδόν πάντα φόβο ή άγχος και συχνά αποφεύγονται ή απαιτούν την παρουσία άλλου ατόμου. Στη σοβαρή της μορφή η αγοραφοβία μπορεί να οδηγήσει ένα άτομο ακόμα και από το να μη βγαίνει καθόλου από το σπίτι.  

Διαταραχή άγχους αποχωρισμού

Η διαταραχή άγχους αποχωρισμού παρατηρείται κυρίως σε παιδιά ή έφηβους και νέους ενήλικες. Αν και τα συμπτώματα συχνά αναπτύσσονται στην παιδική ηλικία, μπορεί να εμφανιστούν και σε ενήλικες. Πρόκειται για έναν επίμονο φόβο ή άγχος ότι κάτι κακό θα συμβεί στα αγαπημένα πρόσωπα που συνοδεύεται συχνά από εφιάλτες και σωματικά συμπτώματα δυσφορίας. Έφηβοι και νέοι ενήλικες μπορεί να παρουσιάσουν διαταραχή άγχους αποχωρισμού όταν βιώνεται έντονο άγχος παράγοντας ή όταν απαιτείται προσαρμογή σε νέα περιβάλλοντα.  

Τι μπορεί να προκαλέσει τις αγχώδεις διαταραχές;

Σύμφωνα με έρευνες, σημαντικό ρόλο παίζουν οι παρακάτω παράγοντες: 

Χημική ανισορροπία. Το σοβαρό ή μακροχρόνιο στρες μπορεί να αλλάξει τη χημική ισορροπία που ελέγχει τη διάθεσή. Η βίωση μεγάλου στρες για μεγάλο χρονικό διάστημα μπορεί να οδηγήσει σε αγχώδη διαταραχή. 

Περιβαλλοντικοί παράγοντες. Η εμπειρία ενός τραύματος μπορεί να πυροδοτήσει μια αγχώδη διαταραχή, ειδικά σε κάποιον που έχει κληρονομήσει υψηλότερο κίνδυνο για την εμφάνισή της 

Κληρονομικότητα. Οι αγχώδεις διαταραχές τείνουν να κληρονομούνται στις οικογένειες. Μπορεί να τις κληρονομήσετε από τον έναν ή και από τους δύο γονείς, όπως το χρώμα των ματιών. 

Ποια είναι τα συμπτώματα μιας αγχώδους διαταραχής;

Τα συμπτώματα ποικίλλουν ανάλογα με τον τύπο της αγχώδους διαταραχής. Σε γενικές γραμμές περιλαμβάνουν: 

Σωματικά συμπτώματα: 

• Κρύα ή ιδρωμένα χέρια

• Ξηρό στόμα

• Αίσθημα παλμών της καρδιάς

• Ναυτία

• Μούδιασμα ή μυρμήγκιασμα στα χέρια ή τα πόδια

• Μυϊκή ένταση

• Δύσπνοια

Ψυχολογικά συμπτώματα: 

• Αίσθημα πανικού, φόβου και ανησυχίας 

• Εφιάλτες 

• Επαναλαμβανόμενες σκέψεις ή αναδρομές σε τραυματικές εμπειρίες 

• Ανεξέλεγκτες, εμμονικές σκέψεις 

Συμπεριφορικά συμπτώματα: 

• Αδυναμία να παραμείνει κανείς ακίνητος και ήρεμος 

• Τελετουργικές συμπεριφορές, όπως το επανειλημμένο πλύσιμο των χεριών 

• Προβλήματα στον ύπνο 

Πώς αντιμετωπίζονται οι αγχώδεις διαταραχές;

Πολλές αγχώδεις διαταραχές αναπτύσσονται στην παιδική ηλικία και τείνουν να επιμένουν όταν δεν αντιμετωπίζονται. Μια αγχώδης διαταραχή είναι ένα πρόβλημα υγείας που απαιτεί θεραπεία. Δεν μπορεί κάποιος να εξαφανίσει την αγχώδη διαταραχή με τη θέλησή του, καθώς δεν είναι θέμα αυτοπειθαρχίας. Η αντιμετώπισή τους πραγματοποιείται μέσα από ψυχοθεραπεία και, σε περιπτώσεις που ενδείκνυται, φαρμακευτική αγωγή. Για την διάγνωση υπεύθυνος είναι ψυχίατρος και κατόπιν, ανάλογα την περίπτωση, μπορεί να υπάρχει συνεργασία ψυχολόγου και ψυχιάτρου για την βέλτιστη βοήθεια. Σε κάθε περίπτωση, εάν υπάρχει έντονη δυσφορία, τότε η επικοινωνία με κάποιον ειδικό ψυχικής υγείας είναι η καλύτερη επιλογή.