Κρίσεις πανικού, η μάστιγα του 21ου αιώνα;

Τι είναι η Κρίση Πανικού

Η κρίση πανικού περιγράφεται ως η ξαφνική εμφάνιση έντονων σωματικών συμπτωμάτων τα οποία συνοδεύονται από έντονα συναισθήματα φόβου και άγχους. Η συναισθηματική κατάσταση που επικρατεί κατά τη διάρκεια μιας κρίσης πανικού χαρακτηρίζεται τόσο από αισθήματα εγκλωβισμού, όσο και από μια αίσθηση απώλειας ελέγχου του σώματος. Όταν κάποιος βιώνει μια κρίση πανικού, βιώνει έναν ανεξέλεγκτο φόβο. Επομένως, θα μπορούσαμε να περιγράψουμε την κρίση πανικού ως ένα σύνθετο σύμπτωμα άγχους που αποτελείται από τρεις διαστάσεις: τη σωματική, τη συναισθηματική και τη συμπεριφορική.

Σωματικά συμπτώματα

Όσοι έχουν βιώσει κρίση πανικού αναφέρουν ότι ξαφνικά αρχίζουν να νιώθουν μια σειρά σωματικών συμπτωμάτων:

• Αύξηση καρδιακών παλμών

• Δυσκολία στην αναπνοή

• Εφίδρωση

• Τρέμουλο

• Ζαλάδα

• Τάση για λιποθυμία

Έρευνες έχουν δείξει ότι οι αναφορές στα σωματικά συμπτώματα είναι έγκυρες και πραγματικές, καθώς έχουν επιβεβαιωθεί μέσα από εργαστηριακά πειράματα. Χαρακτηριστικά, ερευνητές στην προσπάθειά τους να κατανοήσουν καλύτερα την κρίση πανικού εξέθεσαν πειραματικά υποκείμενα σε ένα στρεσογόνο παράγοντα (placebo), καταγράφοντας παράλληλα τη φυσιολογική διέγερση (σωματικά συμπτώματα) που ακολούθησε. Κατέγραψαν ότι οι αναφορές των υποκειμένων για τα σωματικά συμπτώματα είναι άμεσα συσχετισμένες με έντονη δραστηριότητα του νευρικού συστήματος. Συνεπώς, τα σωματικά συμπτώματα που βιώνει κάποιος κατά τη διάρκεια μιας κρίσης πανικού είναι άκρως ρεαλιστικά.

Συναισθηματικά συμπτώματα

Το δεύτερο χαρακτηριστικό της κρίσης πανικού είναι το έντονο αίσθημα απειλής. Όσοι βιώνουν κρίση πανικού αισθάνονται ότι βρίσκονται εγκλωβισμένοι σε μια κατάσταση έκτακτης ανάγκης που απειλεί τη ζωή τους. Ανεξέλεγκτη αγωνία, φόβος θανάτου, άγχος ότι χάνεται η λογική είναι μερικά από τα διαγνωστικά κριτήρια της κρίσης πανικού. Τα συναισθήματα αυτά συνδέονται άμεσα με τη σταδιακή αύξηση στην ένταση των σωματικών συμπτωμάτων.

Συμπεριφορικά συμπτώματα

Το τρίτο χαρακτηριστικό της κρίσης πανικού είναι συμπεριφορικό. Η συμπεριφορική τάση που έντονα καταγράφεται στις περιγραφές όσων βιώνουν κρίση πανικού είναι μια «ακαταμάχητη ανάγκη να τρέξω» και η επιθυμία διαφυγής. Ωστόσο, φαίνεται ότι κατά τη διάρκεια μιας κρίσης πανικού οι άνθρωποι μπορεί να υιοθετούν διαφορετικές συμπεριφορές, όπως να προσπαθούν να παραμείνουν ακίνητοι μέχρι να παρέλθει η κρίση. Ωστόσο, ο κοινός παρονομαστής σε όλες αυτές οι συμπεριφορές είναι ότι αποσκοπούν στο να μετριαστούν τα σωματικά συμπτώματα, σαν μια προσπάθεια διαφυγής από την κρίση πανικού.

Τι είναι η Διαταραχή Πανικού και πώς διαφοροποιείται από την Κρίση Πανικού;

Η Κρίση Πανικού περιγράφεται ως ένα ή επαναλαμβανόμενα γεγονότα με τα χαρακτηριστικά που αναφέρονται παραπάνω και διαφοροποιείται από τη Διαταραχή Πανικού. Η Διαταραχή Πανικού έχει κάποια επιπλέον χαρακτηριστικά που αφορούν κυρίως την επίμονη ανησυχία για μελλοντικές κρίσεις, φόβο για ενδεχόμενες συνέπειες μιας κρίσης και αλλαγή συμπεριφοράς στην προσπάθεια να ελεγχθούν οι κρίσεις.

Στη διαταραχή πανικού η έντονη ανησυχία που σχετίζεται με ενδεχόμενες μελλοντικές κρίσεις σταδιακά παγιώνεται και αναδύεται σε μια σταθερά ανεξάρτητα από τη συχνότητα των κρίσεων πανικού. Όσοι βιώνουν κρίσεις πανικού μπορεί να εισέλθουν σταδιακά σε μια κατάσταση μόνιμης ανησυχίας για τις συνέπειες αυτών των κρίσεων, όπως για παράδειγμα μια κατάσταση μόνιμου φόβου επιβίωσης. Όταν η αγωνία και οι συχνές σκέψεις γύρω από τους κινδύνους των κρίσεων πανικού παγιώνονται, τότε έχουμε περάσει στο φάσμα της Διαταραχής Πανικού.

Αιτίες και Παράγοντες Κινδύνου

Ενώ δεν έχουν εντοπιστεί σαφώς οι αιτίες της Κρίσης Πανικού, έχουν καταγραφεί παράγοντες κινδύνου. Σε αυτούς ανήκει τόσο η κληρονομικότητα, όσο και το περιβάλλον. Άνθρωποι που στην οικογένεια τους υπάρχει ιστορικό κρίσεων πανικού ή διαταραχής πανικού έχουν κατά 22% αυξημένη πιθανότητα να εμφανίσουν κρίση πανικού. Ωστόσο, μπορεί κάποιος να εμφανίσει κρίσεις πανικού ανεξάρτητα από την παρουσία κληρονομικού παράγοντα. Τα χαρακτηριστικά του περιβάλλοντος, όπως οι εμπειρίες αρνητικών γεγονότων που συνδέονται με αυξημένο άγχος δύνανται από μόνα τους να αυξήσουν την πιθανότητα εμφάνισης κρίσης πανικού.

Η κρίση πανικού συναντάται στον πληθυσμό με συχνότητα 3,7% ενώ η διαταραχή πανικού με συχνότητα 10%.

Κάποιες σημαντικές πληροφορίες που είναι καλό να θυμάσαι για τις Κρίσεις Πανικού:

·   Οι κρίσεις πανικού είναι αρκετά συνηθισμένες και δεν είναι επικίνδυνες.

Μεγάλο κομμάτι του παγκόσμιου πληθυσμού θα βιώσει τουλάχιστον μια κρίση πανικού κάποια στιγμή στη ζωή του, άρα, οι κρίσεις δεν είναι τόσο σπάνιες όσο μπορεί να νομίζουμε. Επιπρόσθετα, οι κρίσεις πανικού είναι απίστευτα έντονες αλλά δεν οδηγούν στα αποτελέσματα που ο κόσμος φοβάται όταν υποστεί κρίσεις, όπως η καρδιακή προσβολή, ο θάνατος ή η τρέλα.

•   Οι κρίσεις πανικού συμβαίνουν για καλό σκοπό.

Μπορεί να έχεις αναρωτηθεί «ποιος ο λόγος ύπαρξης των κρίσεων πανικού;». Στην ουσία έχουν καλό σκοπό, να σε βοηθήσουν να επιβιώσεις μέσω της ενεργοποίησης της αντίδρασης «μάχης ή φυγής». Όταν ακόμα βρισκόμασταν στις σπηλιές και παλεύαμε καθημερινά για να παραμείνουμε ζωντανοί, οι κρίσεις πανικού ήταν ένας βασικός και βοηθητικός μηχανισμός επιβίωσης. Μας βοηθούσαν να πολεμήσουμε αποτελεσματικότερα, να τρέξουμε πιο γρήγορα, ακόμη και να παριστάνουμε τον πεθαμένο όταν δεχόμασταν επίθεση από κάποιο άγριο ζώο π.χ. αρκούδα. Όταν, για παράδειγμα, βλέπαμε μπροστά μας ένα λιοντάρι έπρεπε να είμαστε σε ετοιμότητα και να φουσκώσουν οι πνεύμονες μας ώστε να πάρουμε όσο το δυνατόν περισσότερο οξυγόνο για να μπορέσουμε να τρέξουμε και να διαφύγουμε τον κίνδυνο. Πλέον μπορεί τις περισσότερες φορές ο κίνδυνος που βιώνουμε να είναι μέσα στο μυαλό μας και να προέρχεται από σκέψεις που κάνουμε και ανησυχίες που έχουμε, ωστόσο ενεργοποιείται και πάλι ο ίδιος μηχανισμός επιβίωσης. Άρα όταν κατά την κρίση πανικού αισθάνεσαι πως δεν έχεις αρκετό οξυγόνο, συμβαίνει ακριβώς το αντίθετο. Έχεις πάρα πολύ οξυγόνο στους πνεύμονες. Γι’ αυτό βοηθάει να αναπνέουμε μέσα σε χάρτινο σακουλάκι, γιατί αποτελεί οπτικό ερέθισμα για τον εγκέφαλο ώστε να αντιληφθεί πως αναπνέουμε κανονικά.

•    Οι κρίσεις πανικού διαρκούν για μικρό χρονικό διάστημα, όχι για πάντα.

Οι κρίσεις πανικού αυτοπεριορίζονται εφόσον το σώμα σου δεν μπορεί να διατηρήσει αυτό το απίστευτα υψηλό επίπεδο άγχους για μεγάλο χρονικό διάστημα. Μετά από 5-15 λεπτά, οι κρίσεις πανικού ηρεμούν από μόνες τους. Αυτό είναι σημαντικό να το γνωρίζεις επειδή, συχνά, ο κόσμος πιστεύει ότι οι κρίσεις πανικού έχουν μειωθεί ή/και σταματήσει λόγω του ότι το άτομο έχει εγκαταλείψει μια κατάσταση που του προκαλούσε στρες. Στην πραγματικότητα, ακόμα και αν τα άτομα παρέμεναν σε μια κατάσταση που τους προκαλούσε άγχος, τα συμπτώματα πανικού πάλι θα υποχωρούσαν γρήγορα.

•   Οι κρίσεις πανικού συνεχίζουν να προκαλούν προβλήματα όταν φοβάσαι ότι θα έχεις κι άλλες κρίσεις και όταν αλλάξεις την συμπεριφορά σου προσπαθώντας να αποφύγεις επιπρόσθετες κρίσεις πανικού.

Παραδείγματα αλλαγής συμπεριφοράς συμπεριλαμβάνουν τη διακοπή δημόσιας κυκλοφορίας, επειδή φοβάσαι ότι θα έχεις κρίση πανικού και δεν έχεις εξασκηθεί και επειδή καρδιοχτυπάς και σου δημιουργεί τον φόβο ότι θα έχεις επιπρόσθετη κρίση. Ο φόβος και η αποφυγή (καταστάσεων ή σωματικών αντιδράσεων) στέλνουν το μήνυμα στο σώμα σου ότι είσαι σε κίνδυνο και ότι θα νιώσεις ασφαλής μόνο με την αποφυγή. Αυτό σε οδηγεί σε ένα κύκλο αυξανόμενων κρίσεων πανικού και αποφυγής.

•    Όταν τα άτομα έχουν κρίση πανικού, τείνουν να δίνουν περισσότερη σημασία σε σωματικά συμπτώματα (παλμοί της καρδιάς) και αυτό φαίνεται να αυξάνει την πιθανότητα να συμβούν επιπρόσθετες κρίσεις.

Όταν παρακολουθείς τους παλμούς της καρδιάς σου ή άλλα συμπτώματα συνεχώς, στέλνεις το μήνυμα στο σώμα σου ότι είσαι ακόμα σε κίνδυνο και αυτό αυξάνει την πιθανότητα για επιπρόσθετες κρίσεις. Πολλά άτομα που έχουν κρίσεις πανικού, έχουν την εμπειρία επιπρόσθετων κρίσεων που έχουν προκληθεί από την παρατήρηση του σώματος τους, εφόσον αρχίζουν να φοβούνται ακόμα και μικρές αλλαγές στη φυσιολογία τους, όπως οι αυξημένοι παλμοί της καρδιάς τους.

Για αυτό αν παρατηρήσεις τον εαυτό σου να το κάνει αυτό, στρέψε την προσοχή σου εξωτερικά με το να περιγράφεις αθόρυβα τον κόσμο γύρω σου. Φαντάσου ότι μιλάς με κάποιον στο τηλέφωνο και προσπαθείς να του ζωγραφίσεις μια νοητική εικόνα αυτών που βλέπεις. Χρησιμοποίησε λέξεις για να περιγράψεις χρώματα, σχήματα, υφές και άλλες πτυχές αυτών που βλέπεις. Αυτή η νοητική δραστηριότητα είναι ασυμβίβαστη με την εσωτερική παρακολούθηση και θα σε βοηθήσει να βγεις από τη συνήθεια της υπερβολικής παρακολούθησης του σώματος σου.

Πώς αντιμετωπίζονται οι Κρίσεις Πανικού;

Η παρέμβαση που έχει δειχθεί ως η αποτελεσματικότερη για την αντιμετώπιση κρίσεων πανικού είναι η ψυχοθεραπευτική, η οποία μπορεί σε κάποιες περιπτώσεις προαιρετικά να συνοδεύεται από φαρμακευτική αγωγή. Όταν βρεθεί ο βαθύτερος λόγος που το άτομο μπαίνει στη διαδικασία της κρίσης πανικού, τότε μπορεί να δουλευτεί με σκοπό να σταματήσει από τη «ρίζα» το πρόβλημα.