Η επαγγελματική εξουθένωση ή αλλιώς Burnout, είναι μια κατάσταση συναισθηματικής, σωματικής και διανοητικής εξάντλησης που προκαλείται από παρατεταμένο στρες που αφορά την εργασιακή ζωή. Αν και δεν αναγνωρίζεται ως ιατρική κατάσταση ή ψυχική διαταραχή, καθώς δε συμπεριλαμβάνεται στα διαγνωστικά εγχειρίδια, ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας αναγνωρίζει την επαγγελματική εξουθένωση ως ένα σημαντικό επαγγελματικό φαινόμενο στην κατηγορία των παραγόντων που επηρεάζουν την κατάσταση της υγείας.
Στο παρελθόν, το σύνδρομο επαγγελματικής εξουθένωσης έπληττε κυρίως στελέχη μεγάλων εταιρειών μεγαλύτερης ηλικίας. Όμως, τις τελευταίες 2 δεκαετίες με έντονες κοινωνικοοικονομικές αλλαγές, σε συνδυασμό με γεγονότα όπως η πανδημία COVID-19, έχουν μεταμορφώσει την καθημερινότητα σε παγκόσμιο επίπεδο και επηρεάζουν πλέον και πολλούς νέους ανθρώπους, για παράδειγμα φοιτητές, ακόμη και μαθητές. Ο σύγχρονος τρόπος ζωής έχει επηρεάσει δραστικά την ισορροπία μεταξύ εργασίας και προσωπικής ζωής, έχει ενισχύσει την παρουσία στρεσογόνων παραγόντων μέσω της αύξησης των προσδοκιών και απαιτήσεων, με αποτέλεσμα να έχει αυξηθεί κατακόρυφα η επαγγελματική εξουθένωση.
Τα συμπώματα του συνδρόμου επαγγελματικής εξουθένωσης
Προτού κάποιος φτάσει να εκδηλώσει burnout, υπάρχουν διάφορες ενδείξεις που λειτουργούν σαν καμπανάκι και προειδοποιούν ότι το άτομο είναι στα πρόθυρα. Αυτά τα συμπτώματα μπορούν να εκδηλωθούν σε 4 βασικούς τομείς: Σωματικά, Συναισθηματικά, Γνωστικά και Συμπεριφορικά.
Τα πρώτα συμπτώματα του συνδρόμου επαγγελματικής εξουθένωσης μπορεί να εκδηλωθούν με ελαφρά κόπωση, περιστασιακά προβλήματα ύπνου και με το να αισθάνεται το άτομο ότι πραγματικά δεν θέλει να πάει ξανά στη δουλειά. Η επόμενη φάση συνοδεύεται από εξάντληση, διακυμάνσεις της διάθεσης, πτώση της απόδοσης και της συγκέντρωσης, κατάθλιψη και άγχος, και δευτερευόντως από προβλήματα στις σχέσεις και πτώση της αυτοεκτίμησης.
Σωματικά συμπτώματα
Διαταραχές ύπνου
Κόπωση
συχνοί πονοκέφαλοι / ημικρανίες
Δυσφορία για φαγητό
Πεπτικά προβλήματα
Διαταραχές μνήμης και συγκέντρωσης
Μείωση των επιδόσεων
Συναισθηματικά συμπτώματα
Ήπιο ερεθισμό κατά την υπερφόρτωση εργασίας
Κακή διάθεση
Ψυχική εξάντληση
Απώλεια ενθουσιασμού στην εργασία, αλλά και στην προσωπική ζωή
Αδιαφορία ή αρνητική στάση απέναντι στην εργασία
Αίσθημα ότι το άτομο δεν εκτιμάται
Έντονη απογοήτευση
Κατάθλιψη
Κατάσταση άγχους
Γνωστικά συμπτώματα
· Δυσκολία συγκέντρωσης
· Αδυναμία διατήρησης της προσοχής
· Αρνητικά μοτίβα σκέψης
Συμπεριφορικά συμπτώματα
· Αναβλητικότητα
· Μειωμένη παραγωγικότητα στην εργασία
· Απόσυρση από κοινωνικές αλληλεπιδράσεις ή δραστηριότητες
Τα στάδια του συνδρόμου επαγγελματικής εξουθένωσης
Το σύνδρομο επαγγελματικής εξουθένωσης έχει συνήθως τέσσερις φάσεις:
Ελαφριά δυσαρέσκεια – δεν υπάρχει ακόμη πλήρη επίγνωση ότι κάτι δεν πάει καλά, αλλά το άτομο είναι ελαφρώς εκνευρισμένο επειδή είναι καταπονημένο.
Ασυνείδητη παράβλεψη του προβλήματος – οι σκέψεις και τα συναισθήματα γίνονται όλο και πιο δυσάρεστα, η δυσαρέσκεια μπορεί επίσης να εκδηλωθεί με τη μεταφορά της κακής διάθεσης στο περιβάλλον. Το άτομο αντιστέκεται ασυνείδητα στα συμπτώματα.
Συνειδητό μούδιασμα – αρχίζουν να εμφανίζονται τα συμπτώματα της επαγγελματικής εξουθένωσης, όπως η εξάντληση, το άγχος και το στρες. Το άτομο προσπαθεί συνειδητά να μουδιάσει αυτές τις δυσάρεστες καταστάσεις, αλλά αυτό δεν λύνει το πρόβλημα.
Τραύμα – το σύνδρομο επαγγελματικής εξουθένωσης γίνεται χρόνιο, μπορεί να εμφανιστούν κρίσεις πανικού, πλήρης σωματική και ψυχική εξάντληση.
Είναι ιδανικό να αντιμετωπιστεί το σύνδρομο επαγγελματικής εξουθένωσης στο πρώτο στάδιο για να αποφευχθεί η περαιτέρω ανάπτυξη του προβλήματος. Είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι το να εμφανίζει κάποιος ένα ή περισσότερα από αυτά τα συμπτώματα δεν σημαίνει απαραίτητα ότι θα αναπτύξει επαγγελματική εξουθένωση, αλλά μπορεί να υποδηλώνουν αυξημένη ευπάθεια ή κίνδυνο. Η αναγνώριση και η αντιμετώπιση αυτών των ενδείξεων μπορεί να είναι ζωτικής σημασίας για την πρόληψη της επαγγελματικής εξουθένωσης και την προώθηση της συνολικής ευημερίας του ατόμου.
Τα αίτια εμφάνισης επαγγελματικής εξουθένωσης
Τα συνηθέστερα αίτια εμφάνισης του συνδρόμου επαγγελματικής εξουθένωσης χωρίζονται κυρίως σε 3 τομείς: την εργασία, τον τρόπο ζωής και την προσωπικότητα του ατόμου:
Αιτία σχετικά με την εργασία
Αίσθηση ελάχιστου ή καθόλου ελέγχου στη δουλειά
Έλλειψη αναγνώρισης ή ανταμοιβής των κατορθωμάτων
Ασαφείς ή υπερβολικά απαιτητικές προσδοκίες εργασίας
Κάνοντας δουλειά που είναι μονότονη ή χωρίς πρόκληση
Εργασία σε χαοτικό περιβάλλον ή περιβάλλον υψηλής πίεσης
Αίτια σχετικά με τον τρόπο ζωής
Πολλές ώρες εργασίας, χωρίς αρκετό χρόνο για κοινωνικοποίηση ή χαλάρωση
Έλλειψη στενών, υποστηρικτικών σχέσεων
Αναλαμβάνοντας πάρα πολλές ευθύνες, χωρίς αρκετή βοήθεια από άλλον
Έλλειψη ύπνου
Αίτια σχετικά με την προσωπικότητα του ατόμου
Τάσεις τελειομανίας
Απαισιόδοξη άποψη για το ίδιο το άτομο και τον υπόλοιπο κόσμο.
Η ανάγκη να έχει τον έλεγχο, απροθυμία να αναθέσει αρμοδιότητες σε άλλους.
Η αντιμετώπιση συνδρόμου επαγγελματικής εξουθένωσης
Οι στρατηγικές για τη διαχείριση της επαγγελματικής εξουθένωσης μπορεί να περιλαμβάνουν τον καθορισμό ορίων, την αναζήτηση υποστήριξης, την αυτοφροντίδα και την πραγματοποίηση αλλαγών για τη μείωση των στρεσογόνων παραγόντων. Οι εργοδότες, οι συνάδελφοι, οι φίλοι και τα μέλη της οικογένειας μπορούν να διαδραματίσουν έναν καθοριστικό ρόλο στην υποστήριξη των ατόμων που παρουσιάζουν συμπτώματα burnout, παρέχοντας ενθάρρυνση και βοήθεια στην πρόσβαση σε κατάλληλες υπηρεσίες υποστήριξης. Το σημαντικότερο είναι η πρόληψη και να έχουμε στο μυαλό μας πως καμία εργασία δεν είναι σημαντικότερη από την σωματική και ψυχική μας υγεία.